١- (کەسێک) نەتیجە وەرگرتن لە کار و کردەوە و قسە و... بەم جۆرە باسێ ڕۆژی تریش نەدەگەیشتە ئەنجام. ٢- (کار) فایدە بەخشین، نەتیجە لێ پەیدابوون. کاری وا بێ سەرەوبەرە چۆن گەیشتە ئەنجام!

خُشوانه، دیوجامه، یاپونجی.

دێوجامە

یافونجي

دیوجامه
پالتوی نمدی

قاپووتی ئەستووری ئاو دامانی

دێوجامە
فەرەنجی

(یەلەن جووج - yelen cûc)

بخورو دار عودی هندی.

(یوونجە - yûnce)

وێنجە، خۆراکی چوارپێیان.

(یوونجەزار - yûnce zar)

وێنجەزار، شوێنێ کە وێنجەی زۆری لێ چێنرابێ.

سپَست، اَسپَست. اَسپی، اَسپرَس. قت.

[وێنجه: ئاڵفێكه.]

قَضبَة، رَطبَة، بِرسیم، فِصفِصَة، اِسفِست، قتّ.

یونجه

وێنجە

وێنجە

قَت، قُت

وشکەیۆنجه[وێنجەی وشک]

قَضبَة، عَلَف، قَت.

«نا.» جوورێک دانەوێڵەیە که له زۆر کۆنەوه ناسراوه و بۆ خواردن کەڵکی لێ و ەرگیراوه، گیایەکەی دەبێ ئاوی لەبن نەبڕێ، به شینی کە هێشتا نەدرواو ەتەوه «مەرەزه» یه و زۆر بەرز دەبێتە وه، بڕێشتی زۆره. د ەنکەکانی لەناو توێکڵدان و پێش کڕە کردن و له توێکڵ دەرهێنان «چەڵتووک» ه دە نکەکانی بە شیوەی گشتی ڕەنگیان له ڕێزی «سپی» دایه. چە ند جووری هەیه: سەردی، گرده «نەگازه»، گەرجه، سارده، عەمبەربۆ، لە چین، هیندوستان، ئێران، عێراق، کوردستان، یەکێتی سۆوێت، بۆرما و تایلاند و گەلێ وڵاتانی دیکەش دە چندرێ. تێبــ.- ژابا «تم: ل- ٤٦» و مووبەد فیروز ئازەرگشەسب «تم: بخشی از فرهنگ اویستا، ل- ٢٥». ئاوێستایی ئە م وشەیان وەکوو لەسەر ەوه نیشاندراوه نووسیوه، بەڵام دوکتۆر معین «تم: بورهان، ج١، ل- ٢٦٥» به «ئورڤینج» ی داناوه.* «مک.» برینج.

«نت.»، «کعر.» «تم: برنجه جاڕ.

١- «نت.» ئامرازێکی تایبەتییه، لە کوردستان برنجی پێ دەکوتن «توێکلی چەڵتوک لێدهکاتەوه و دەیکاته برنج». *دنگ. ٢- «سفا.» کەسێکی پیشەی ئەوەبێ، بەو ئامرازه تایبەتییه چەڵتووک سپی کا و بێ هێنێیته حاڵی برنجی.» دینگچی.

«نت.»، «کعر.، سن.» 1-ڕەگ و ڕیشەی گژ و گیا. 2- لق و پۆپی ئەو گیاوگژانەی بەرز نابنەوه و هەر سەریان لە زەوی دەرهێنا بەولاولای خۆیاندا دەشکێنەوه. *«مک.» بنج.

(بیمار غەنج - bîmar xenc)

دەردەدار، نەخۆش، دەغەزار.

(دەست رەنج - dest renc)

کری، هەق کرتی کارو رەنج، به رەنجامی رەنجدان و زەحمه تکیشان.

(دەماسەنج - dema senc)

گەرما پیو، تیرمومەتەر.

(دەه پەنج - deh penc)

زیرو زیوی قەلب، زیرو زیوی نا خالیسه.

(دەهنەج - dehnec)

ژەنگ.

«نا.» مەعدە نێکی دەستکردی ڕەنگ زەرده، لە تێکەڵ کردنی دوو مەعدەنی «مس» و «قەڵایی» پەیدادەبێ، سەماوەر، ئافتاوه و لەگەن و هەندێ خشڵی ژنانەی لێ دروست دەکرێ.* «مک.» زەرد. «هل.کک.» تونج. «سن.» برنجه «بک.» برنج. پرینگۆک.

بەجێی هێنا. بریە سەر. پاراستی. بەوەفا بوو.

درەختی تورونج.

مُتَشَنِج / کرژ. گرژ. جەمام.

وَلَدَ. نَسَلَ. خَلَّفَ / وەچەی خستەوە. منداڵی بوو. بەچکەی کرد.

خاوەن ڕەوشت و خووی بەرز بوو.

نَجَّحَ. جَعَلَه یَنحَح / دەریچوان. یارمەتی دا. وای لێکرد بیباتەوە.

أتَمّ. قَضی / تەواوی کرد. کۆتایی پێهێنا. بڕانیەوە. ڕایپەڕان. جێبەجێی کرد.

جَزَرَ. رَجَع الی الخلف / ئاونیشتەوە. نزم بووەوە. گەڕایەوە.

أجهز علی / هەڵیکوتایە سەری. کوشتی.

نَجَّسَ. دَنَّسَ. لَوَّثَ. وَسَّخَ / گڵاوی کرد. پیسی کرد.