تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
شیرینی نوێ
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 49
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر
«نا.» ١-
ڕووناکی
و
گڕ
و گەرمایەکی
لە
سووتانی
سووتەمەنی
«
دار
، خەلووز،
نەوت
،
گاز
و...»
بە
دەست
دێت
و
بۆ
ڕزگار
بوون
لە
سەرما
و
بۆ
چێشت
لێنان
و مەبەستی جۆربەجۆری
ژیان
، کەڵکی
لێ
وەردەگیرێ. ٢- «مجـ.»، ا»
گەرما
، گەرمای نەخۆشی:
هەموو
گیانی
دەڵەی
ئاگرە
داییسێ،
کە
نیوەڕۆ
داهات
دنیا
دەبێتە ئاگر. ب»
ڕق
و
تووڕەیی
،
تووڕە
بوون
:
جارێ
قسەی
دەگەڵ
ناکرێ ئاگرێ
لێ
دەبارێ. ج»
شەر
و
جەنگ
،
فیتنە
و
شەڕ
و شۆڕ: هیتلەر ئاگرێکی
کردەوە
دنیای سووتاند و
خۆشی
سووتا. د»
چەک
و تەقەمەنی:
هەموو
گیانی
خۆی
کردۆتە ئاگر. *
ئاتەش
،
ئاوور
،
ئاهێر
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر تێ بەردان
«مستـ. متـ.» ١- ئاگر
بە
سووتەمەنی
یا
هەرشتێکی ترەوە
نان
، بەمەبەستی ئاگر
کردنەوە
،
یا
زیان
پێ گەیاندن:
زۆر
سەرمایە
،
خێرا
سۆبەکە ئاگر تێ
بەردە
.
هەندێ
پووش
و پەڵاشمان ئاگر تێ
بەردا
و
خۆمان
پێ
وشک
کردەوە
. ٢- «کنـ.»
ڕق
هەڵساندن
و تووڕەکردنی یەکێک بەقسە
یا
بەکردەوە:
ئەوە
چت
پێ گوتووە
وا
ئاگرت تێ بەرداوە.
ئەم
قسەیە چ
بوو
کردت ئاگرت
دەم
«دەئەم» کابرایە
بەردا
. ٣- «کنـ.» ا»
زیانی
ماددی و ئازاری
مەعنەوی
بەکەسێ یاشوینێک گەیاندن:
لە
شکری
ئەمەریکا
هەموو
ویتنامی ئاگر تێ
بەردا
و سووتاندنی. ئەوەندەمان پێ
خەرج
کرد
ئاگرمان تێ
بەردا
. ب» ئیجادی حاڵەتی
بەزەیی
پێداهاتن
و
زگ
پێ
سووتان
لە
دڵی کەسێکدا:
هێندە
دەکڕووزێتەوە ئاگر دەپیاو بەردەدا. ● «ڕەببی ئاگر
دە
گیانی
بەربێ»
تووک
و نزایە و کینایەی
داودی
مردن
و لەناوچوونی کەسیکە. *
ئاگرپێوەنان
،
ئاوور
تێ
بەردان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر تێ چوون
«مستـ. لا.» ١- تمـ: ئاگر
گرتن
/ ٢، ئاگرتێ
کەوتن
. ٢- «کنـ.»
بەغیلی
بردنی کەسێک
بە
کەسێکی تر:
هەر
باسی
پیاوەتی
حەسەنمان
کرد
،
ئەو
ئاگری
تێ
چوو
. یەکێک بەکۆک و
پۆشتەیی
ببینێ
ئاگری
تێدەچێ. نەمانزانی
بۆچی
وا
ئاگری
تێ چووبوو.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر تێ کەوتن
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگرتێ
بەربوون
/١.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خانە
«نتـ.»، «سیمـ.» ١- کوورەی ئاسنگەران
کە
ئاسنی
تێدا
سوور
دەکەنەوە. ٢- تمـ:
ئاتەشخان
. ٣- تمـ:
ئاتەشخانە
* ئاوورخانە،
توونخانە
،
تونگخانە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆرە
[[ئاگر + خۆر «خواردن» + ە ــ ئە/١]]
«نتـ.»، «سنـ.» تمـ ؛
قەقنەس
. «تمـ: مخـ: جـ ١- ١٧».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆشکەر
[[ئاگر + خۆش + کەر «کردن» ]]
«سفا.»، «مکـ.» کەسێکی فیتنەیی
دەکا
، یەکێکی دەبێتە
هۆی
نێوان
ناخۆشی
و بەشەڕهاتنی خەڵک: ئاگرخۆشکەری
وا
هەر
نابێتەوە،
ئەوەندەی
مست
لە
چاوان
دەی
شارێکی بەشەڕ
دەدا
. پیاوی ئاگر خۆشکەر
هەمیشە
ڕوو
زەردە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆشکەرە
«نفا.»، «مکـ.»
ئەوەی
«
کەسێ
، شتێ،
یا
کردەوەیێک»
کە
ببێتە مایەی بەرپابوونی
شەڕوشۆڕ
و
فیتنە
لەناو
خەڵکا،
یا
لە
شوینێک: ئاگر خۆشکەرەی
ئەم
دێیە،
ئەم
هەتیوەیە، ئاگرخۆشکەرەی
ناو
میللەتان ئیمپریالیزمە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر لێبارین
[[ئاگر + لێ «لە + ی = ز» + بارین]]
«مستـ. لا.»، «کنـ.»
بەڵا
بەسەر
هاتن
،
تووشی
ناڕەحەتی
بوون
. ● «
ئاگری
لێبارێ»
تووک
و نزایە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر نانەوە
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاگر
کردنەوە
/ ١و٢.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر و دوو بڕان
«مستـ. لا.»
ماڵ
ویران
بوون
،
ئاسەوار
نەمان
● «ئاگر و
دووی
بڕێ
»
ماڵی
ئاگری
تێدا نەکرێتەوە و دووکەڵی هەڵنەستێ «
بەو
مانایەی
کە
کەسی
تێدا نەمێنێ
کە
پێویستی
بە
ئاگر هەبێ.».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر چوونەگیان
«مستـ. لا.»، «کنـ.» ١- تمـ: ئاگرتێبــ.ەربوون /٢. ٢- تمـ: ئاگر
گرتن
/ ٢.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر کردن
«مستـ. متـ.»
لە
شوێنێکی
تایبەتی
ئاگر
کردنەوە
و
ناوبەناو
سووتەمەنی
هاویشتنە
سەری
بۆ
گەرم
کردن
یا
هەر
مەبەستێکی تر.:
توونچی
توونخانەی
حەمام
ئاگر
دەکا
.
دیزە
و
گۆزە
دەخەنە
کڵەوە
و
چەند
شەو
و
ڕۆژ
هەر
ئاگری
دەکەن
تا
سووردەبنەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر کردنەوە
«مستـ. متـ.» ١- هەڵکردنی ئاگر بۆهەر مەبەستێک بێ:
خێرا
ئاگرێکمان
کردەوە
خۆمان
ئیشک
کردەوە
.
دەی
کچی
چاک
زوو
ئاگری
بکەوە
و
هێلکە
و ڕونێکمان
بۆ
بکە
.
ئەمە
لای
خۆتان
ئاگرتان کردۆتەوە،
دووکەڵ
کوێری
کردین. ٢- «کنـ.» ا» بەرپاکردنی
فیتنە
و
شەڕ
و شۆڕ: هیتلەر ئاگرێکی
کردەوە
دنیای سووتاند. ب»
هار
و
هاجی
کردنی مناڵان و
دابین
نەبوونیان: مندال!
ئەو
ئاگرە
چییە
کردۆتانەوە، ڕۆکەون
بۆ
خۆتان
. *
ئاگرنانەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر کەوتنە گیان
«مستـ. لا.» ١- ئاگر
دە
لەشی
کەسێک
بەربوون
. ٢- «کنـ.» ا» ئاگر گرتن/ ٢. ب»
کەوتنە
تاڵووکە
و
جێگە
بەخۆ
نەگرتن
.
ئارام
لێ
هەڵگیران
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر کەوتنەوە
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگر
بەربوونەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر گرتن
«مستـ. لا.» ١- ئاگر تێ
بەر
بوون
/ ١. ٢- «کنـ.»
تووڕە
بوون
و
هەڵچوون
،
ڕق
هەڵسان
و سووربوونەوە:
هەر
کوتت
ئەم
ئیشە وانابێ ئاگر دەگرێ. * ئاگر تێ
بەربوون
/ ٢ ج.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر گیرە
[[ئاگر + گیر «گرتن» + ٣ ــ ئە/٢]]
«نتـ.»، «سنـ.» سووتەمەنێکی
کەم
کەگورج ئاگر بگرێ،
بۆ
ئەوەی
ئاگرێکی گەورەتری پێ بکەنەوە *
دەس
ئاگر «دەساگر»،
دەستەچیلە
،
چاوگە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر گەش کردنەوە
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاگر
گەشاندنەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر گەشاندنەوە
«مستـ. متـ.» ١-
باوەشێن
کردنی مقەڵی
یا
ئاگردانی ــ
کە
خەڵووزی تێکرابێ و
چەند
پۆلووی خرابێتە
سەر
ــ
تا
سکڵەکان
هەموو
ڕەژییەکە بگرنەوە و بیکەنە
یەکپارچە
ئاگر. ٢- هەڵسووڕاندنی
ئاتەشگەردان
هەر
بۆ
ئەم
مەبەستە
. * ئاگر
گەش
کردنەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاو بە ئاگردا کردن
«مستـ. متـ.»، «کنـ.» کوژاندنەوەی
فیتنە
و
شەڕوشۆڕ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرباران
«نتـ.»، «کنـ.» ١- گەرمای
بێ
ئەندازە
. ٢- دابارینی
گوللە
لە
شەڕدا،
دەستڕێژ
کردنی
چەند
کەس
وێکڕا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرباران کردن
«مستـ. متـ.»
بۆمبا
،
گوللە
تۆپ
و
تفەنگ
و
هەرچی
لەم
بابەتە
بێ
بە
سەر
جێگایەک
یا
کەسێکدا
بەردانەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربارانە
[[ ئاگرباران + ە ــ ئە/ ]١ ]
«نتـ.» هەوایەکی
گۆرانی
کوردییە. □ «
ئەی
خودا
لەم
ئاگربارانە
،
ئەی
خودا
لەو
ڕێزە
خاڵانە
،
یار
بەبێ
تۆ
مالم
وێرانە
». «فۆلکلۆر».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربازی
«حمسـ.»، «سیمـ.» تمـ:
ئاتەشبازی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربردن
«مستـ. لا.»
بە
هاسانی
،
داگیرسان
و
زوو
ئاگر گرتنی شتێک
یا
ماددەیێک.:
ئەم
گوێنییە
تەڕە
ئاگر
نابا
. پووشۆکەی کوێخاحەسەن
ئاگری
چاک
دەبرد.
باڕووت
خێرا
ئاگر
دەبا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربڕ
«نتـ.» ١-
کاری
کوژاندنەوە
و
بەرگرتن
لە
تەشەنەکردنی ئاگرێ
کە
بەر
دەبێتە
خەرمان
و
ڕەز
و
ئەو
جۆرەشتانە. تێبــ. ــ
لە
کوردستان
باوە
کە
ئاگرکەوتەوە،
خەڵکی
ئاوایی
کۆدەبنەوە و
لک
و پۆپی
داری
تەڕ
دەبڕن و
لە
چواردەورەی ئاگرەکەوە بەردەبنە
شووڵ
لێدانی و
ئەو
شوێنانەی ئاگریان تێبــ.ەربووە لەوانەی
هێشتا
نەیان گەیوەتێ دادەبڕن،
بەم
جوورە
پێش
بە
تەشەنەکردنی دەگرن و نایەڵن دەوروبەری
خۆی
بسووتێنێ،
لەو
جێگایانەش
کە
داروباری
نەبێ
،
بە
دەوری
ئاگرەکەدا
وەکوو
جۆگە
ئەرز
هەڵدەقەنن. ٢- «تتـ.» ڕاگرتنی
شەڕ
لە
نێوان
دوو
هێز
کە
پێکەوە
بە
شەڕ
دێن
. ٣- بەرگرتنی تەشەنەی
هەرا
و
دەمەقاڵی
نێوان
دوو
یا
چەند
کەس
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربڕ کردن
«مستـ. متـ.»، کووژاندنەوەی ئاگرێکی دەکەوێتەوە
بەو
شێوەیەی
لە
«
ئاگربڕ
» داباس
کرا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربەربوونەوە
«مسـتـ. لا.»، «سیمـ.» پەیدابوونی
سووتمان
لە
شوێنێک، ئاگر دەجێگایەک بەربوون:
لە
لای
خەرمانەکان ئاگرێ بەربۆتەوە
هەرچی
دەکەن بۆیان ناکوژێتەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگربەردانەوە
«مستـ. متـ.»، «سیمـ.» ئاگرتێ
بەردان
،
سووتمان
پەیداکردن
لە
شوێنێ.: چەتەکان ئاگرێکیان بەردایەوە
خێرا
کوژاندیانەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرتێ بەربوون
«مستـ. لا.» ١- ئاگر
گرتن
و سووتانی شتێک
بێ
ئەوەی
یەکێک
بە
دەست
یا
لە
ئانقەست
بیسووتێنێ.: ئوتۆمبیلەکەی
ئاگری
تێبــ.ەربوو،
کوڕە
هێندە
لە
سۆبەکە
نیزیک
مەکەوە با ئاگرت تێبــ.ەرنەبێ. * ئاگر
گرتن
/ ١. ٢- «کنـ.»، ١»
سووتان
و
فەوتان
،
لە
ناوچوون:
کوڕە
دانیشە
هەی
ئاگرت تێبــ.ەربێ،
ئاخوا
ئاگر
دە
عومر
و
ماڵیان
بەر
بێ
. ب»
ناڕەحەت
بوون
،
لەبەر
زگ
پێسووتان و
بەزەیی
هاتنەوە
بە
حاڵی
یەکێکدا.:
پیاو
هەر
نەیبینێ
چاکە
،
ئاگری
تێبــ.ەردەبێ، ئاگرم
بۆی
تێبــ.ەربوو. ج» تمـ: ئاگر
گرتن
/ ٢.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرخۆش کردن
«مستـ. متـ.» ١-
دەست
تێدان
و
تێک
وەردانی ئاگر «
کۆکردنەوە
و خستنەسەریەکی
سووتەمەنی
ناو
سۆبە
و
ئاگردان
»
تا
باشتر
بسووتێ. ٢-
تێک
وەردانی
ئاگری
خوڵووز و
تەپاڵە
و...
تا
خۆڵەمێشەکەی لەسەرلاچێ و
تینی
زۆرتر
بێ
. ٣- «کنـ.»
قسە
هێنان
و
بردن
لە
نێوان
دوو
کەسا
کە
نێوانیان
ناخۆشی
بێ
، ناخۆشتر کردنی نێوانی دووکەس، فیتنەیی
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگردان
[[ئاگر + دان «ئمـ.» ] ]
«نتـ.» ١- قووڵکەیەکە،
لە
تەختی ژووری ناوماڵان
هەڵی
دەکەنن، تەنیشتەکانی
لێک
و
لووس
دەکەن «سواغی ئەدەن،
یا
لەتکە
سوێنە
و سواڵەتی تێدەگرن» و
ئاگری
تێدا دەکەنەوە،
یا
لە
لاوە
بۆی
دێنن. جۆرێکی تریشی
لەباتی
هەڵقەندن
،
کەرۆ
کەیەک
بە
بەرد
یا
خشت
هەڵدەبەستن «ئەمەیان زیاتر
لە
مزگەوتان و دیوەخانی ئاغایان»
بۆ
گەرم
کردنی
ژوور
*
ئاوورگ
،
کوانوو
، گۆڕگ،
گۆڕکە
. ٢- تمـ:
ئازەر
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرودوو
[[ئاگر + و + دوو «دووکەڵ» ]]
«نتـ.» ١- «هلـ.» تمـ:
ئاوردوو
٢- «سیمـ.»، «کنـ.»
ئاگردان
«بەنیشانەی
ئاوەدانی
ماڵ
و
بنەماڵە
و
خێزان
» تمـ: «هبێد ــ ١» *
وەجاغ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرپارە
[[ ئاگر + پارە «= پارچە، لەت» + ە ــ ئە/ ١ ]]
١ (ست)-
بزۆز
،
دڕ
،
شەڕانی
،
هاروهاج
«
منداڵ
» ٢-
زیرەک
،
بەکار
،
لێهاتوو
«
گەورە
یا
پچووک
» *
ئاتەشپارە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرپێوەنان
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاگر تێ
بەردان
/ ١.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرپەرست
«نفا. سفا.» تمـ:
ئاتەش
پەرست
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرپەرستی
«حمسـ.» ١-
پەرستن
،
عیبادەت
کردنی ئاگر و
بە
خودا
زانینی. ٢-
دینی
زەڕدوشتی *
ئاتەشپەرستی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرۆچکە
[[ئاگر + ئووچکە]]
«نتـ.»
ئاگری
پچووک
، ئاگرێکی مناڵان
بە
پووش
و
پەڵاش
و
چڕوچیلکە
دەیکەنەوە. *
ئاگرۆکە
،
ئاورۆچکە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگری بن کا
«نتـ.»، «کنـ.» کەسێکی
لە
سەرەوە
خۆی
پیاو
چاک
نیشان
بدا
و
لە
ژێرەوەش نێوانی
خەڵک
تێک
بدا
یا
خراپە
بکا
. کەسێکی
شەڕ
و
هەرا
سازکا و
ئاژاوە
بنێتەوە:
لاچۆ
لەبەرچاومان مەمێنە
هەی
ئاگری
بن
کا
،
چۆن
ئەم
کابرایە
لەم
خەڵکە
بۆتە
ئاگری
بن
کا
. *
ئاگری
ژێر
کا
. ئاوری بن
کا
.
1
2